Hồ quang điện là gì và vì sao nguy hiểm?

Hồ quang điện (Arc Fault) là hiện tượng phát sinh tia lửa điện giữa hai điểm dẫn điện khi tiếp xúc không ổn định. Nó không tạo ra dòng điện lớn hay ngắn mạch rõ ràng, nhưng lại phát sinh nhiệt độ lên đến 20.000°C, đủ để đốt cháy nhựa cách điện, gỗ, giấy và nhiều vật liệu dễ cháy khác.

Khác với các sự cố điện thông thường, hồ quang điện:

• Khó phát hiện bằng mắt thường
• Không làm nhảy CB, RCCB
• Cháy âm ỉ, phát triển thành hỏa hoạn nếu không được ngắt kịp thời

Tình huống 1: Ổ cắm điện lỏng lẻo, sử dụng lâu năm

Nhiều gia đình, đặc biệt là trong các căn hộ chung cư cũ hoặc văn phòng xây dựng lâu năm, vẫn sử dụng ổ cắm điện từ hàng chục năm trước mà chưa được kiểm tra hay thay thế. Qua thời gian, phần tiếp điểm bên trong ổ cắm bị mòn do ma sát, chịu nhiệt độ cao, hoặc bị oxi hóa khiến độ bám của phích cắm không còn chắc chắn.

Khi người dùng cắm các thiết bị điện công suất lớn như lò vi sóng, bếp từ, máy lạnh, máy sấy tóc, đầu cắm dễ bị nóng lên do tiếp xúc không toàn phần. Sự lỏng lẻo tại tiếp điểm tạo ra các tia hồ quang điện nhỏ mỗi khi thiết bị hoạt động hoặc rung nhẹ – gây hiện tượng "nhảy tia" bên trong ổ cắm.

Hồ quang điện trong tình huống này thường:

• Không gây sập CB nên không được người dùng chú ý
• Phát sinh nhiệt độ cao tập trung tại điểm tiếp xúc
• Làm chảy lớp nhựa cách điện bên ngoài
• Có thể tạo tia lửa phóng ra ngoài nếu tích tụ đủ nhiệt

=> Khi nhiệt sinh ra từ hồ quang tích tụ lâu trong không gian nhỏ và bí khí của ổ cắm, nhựa sẽ bị chảy, chuyển màu đen hoặc có mùi khét. Nếu không phát hiện kịp thời, tia lửa có thể bén vào tường, rèm cửa hoặc gỗ gần đó và gây cháy lớn tại điểm kết nối.

Gợi ý: Với các công trình sử dụng ổ cắm lâu năm, nên kiểm tra định kỳ, thay thế bằng thiết bị có tiếp điểm kim loại chất lượng cao và ưu tiên lắp AFDD để phát hiện sớm nguy cơ hồ quang ngay cả khi chưa có dấu hiệu bên ngoài.

Tình huống 2: Dây dẫn bị chuột cắn hoặc hư hỏng ngầm

Trong các công trình có hệ thống điện âm tường hoặc trần giả, hiện tượng dây dẫn bị chuột cắn hoặc hư hỏng ngầm là tình trạng khá phổ biến, đặc biệt ở khu vực nhà kho, xưởng sản xuất, trần thạch cao, nơi ít được kiểm tra định kỳ.

Khi chuột cắn vào dây, lớp cách điện bên ngoài bị phá vỡ nhưng lõi dây bên trong vẫn còn dẫn điện. Điều này khiến:

• Dòng điện chạy qua các phần lõi hở tiếp xúc không ổn định với môi trường xung quanh
• Hình thành các tia hồ quang nhỏ tại vị trí đứt gãy
• Gây ra hiện tượng đánh lửa ngầm, khó quan sát bằng mắt thường

Thậm chí, dây có thể bị ép gãy hoặc trầy xước do xây dựng sai kỹ thuật, khoan đục, hoặc tác động cơ học. Những điểm hư hỏng này tạo ra vùng có điện trở cao, nhiệt sinh ra âm ỉ liên tục theo thời gian và dễ trở thành nguồn cháy.

=> Nguy hiểm nằm ở chỗ người dùng không hề nhận biết có sự cố cho đến khi xuất hiện mùi khét, chập điện, hoặc cháy âm ỉ bùng phát thành đám cháy lớn.

Gợi ý: AFDD có thể nhận diện sự bất thường của tín hiệu dòng điện từ các điểm đứt ngầm, giúp hệ thống tự ngắt mạch ngay cả khi dây điện nằm sâu bên trong tường hoặc trần.

Tình huống 3: Mối nối thủ công kém chất lượng

Trong nhiều công trình dân dụng hoặc nhỏ lẻ, việc nối dây điện vẫn còn thực hiện thủ công, không tuân theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Một số lỗi thường gặp gồm:

• Nối dây bằng cách xoắn tay rồi quấn băng keo đơn giản
• Dùng domino điện nhưng không siết chặt vít tiếp xúc
• Kết nối các loại dây khác tiết diện mà không có thiết bị chuyển tiếp

Khi mối nối không chắc, dòng điện đi qua gặp lực cản lớn tại điểm tiếp xúc tạo ra nhiệt và tia hồ quang nhỏ, gây nóng cục bộ. Sau một thời gian:

• Lớp băng keo cách điện bị chảy hoặc lão hóa
• Lửa có thể phát sinh từ trong các hộp đấu nối
• Gây cháy bảng điện, tủ phân phối hoặc lan vào tường, trần gỗ gần đó

=> Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây cháy âm ỉ, thường xuất hiện sau nhiều tháng hoặc năm sử dụng mà không được kiểm tra.

Gợi ý: Khi lắp đặt mới hoặc cải tạo hệ thống điện, cần yêu cầu thợ sử dụng thiết bị đấu nối tiêu chuẩn và kiểm tra định kỳ. AFDD sẽ giúp phát hiện hồ quang phát sinh tại chính những điểm mối nối này – điều mà CB, RCCB không thể làm được.

Tình huống 4: Thiết bị điện hoạt động quá công suất

Trong nhiều hộ gia đình và văn phòng, việc sử dụng nhiều thiết bị điện công suất lớn cùng lúc tại một ổ cắm hoặc một nhánh dây điện là điều khá phổ biến. Một số thiết bị có công suất cao như:

• Bếp điện, lò nướng
• Ấm siêu tốc, máy sấy tóc
• Máy lạnh, máy nước nóng

Khi nhiều thiết bị hoạt động đồng thời, tổng dòng điện vượt quá khả năng chịu tải của dây dẫn hoặc ổ cắm, khiến hệ thống bị quá tải liên tục. Trong điều kiện này:

• Lõi dây dẫn nóng lên
• Lớp cách điện chảy mềm hoặc bị phân hủy theo thời gian
• Các điểm tiếp xúc (đầu nối, ổ cắm) trở nên lỏng lẻo

Khi cách điện không còn đảm bảo, dòng điện có thể chập chờn và tạo ra hồ quang điện tại các điểm kết nối, đặc biệt khi người dùng cắm hoặc rút phích cắm nhiều lần. Tình trạng này diễn ra âm thầm và thường không gây sập CB do dòng điện vẫn trong mức cho phép của thiết bị bảo vệ.

=>  Điều đáng lo ngại là cháy thường xảy ra vào ban đêm hoặc khi không có người ở nhà – khiến thời gian phát hiện và xử lý bị chậm trễ, tăng nguy cơ thiệt hại nghiêm trọng.

Gợi ý: Cần kiểm tra công suất tải của từng ổ cắm và tránh sử dụng quá nhiều thiết bị công suất lớn trên cùng một đường dây. Việc lắp đặt AFDD sẽ giúp ngắt mạch sớm khi hồ quang điện hình thành, dù dòng điện chưa vượt ngưỡng quá tải.

Tình huống 5: Hệ thống điện mặt trời lắp đặt không đúng kỹ thuật

Hệ thống điện mặt trời (PV) ngày càng phổ biến tại Việt Nam nhờ tính kinh tế và thân thiện môi trường. Tuy nhiên, nếu lắp đặt không đúng kỹ thuật, đây cũng là khu vực có nguy cơ phát sinh hồ quang điện rất cao.

Một số nguyên nhân thường gặp:

• Dây DC dài, nhiều điểm nối và nằm ngoài trời
• Đầu nối không được siết chặt hoặc chống nước kém
• Dây cáp tiếp xúc ánh nắng lâu ngày làm giòn lớp cách điện
• Inverter hoặc thiết bị chuyển đổi điện đặt gần khu vực nóng, bí khí
• Bảo trì kém, không kiểm tra đầu nối định kỳ

Các điểm nối kém chất lượng, sau thời gian sử dụng, sẽ xuất hiện hiện tượng hồ quang điện tại các đầu nối DC. Vì dòng điện một chiều (DC) không có điểm 0 như AC nên khi hồ quang đã hình thành, nó có xu hướng kéo dài liên tục, làm nóng chảy đầu cáp và đốt cháy lớp vỏ nhựa.

=> Các vụ cháy inverter, hộp đấu nối hay thậm chí toàn bộ hệ thống PV đều bắt nguồn từ hồ quang không được kiểm soát, gây cháy dây dẫn, phát nổ thiết bị và mất an toàn nghiêm trọng.

Gợi ý: Với hệ thống điện mặt trời, nên sử dụng thiết bị AFDD tương thích với mạch DC hoặc các phiên bản chuyên dụng cho inverter. Điều này giúp phát hiện sớm hồ quang dù ở khu vực ngoài trời, nhiều nhiễu động và điều kiện khắc nghiệt.

Cách phòng tránh hiệu quả với thiết bị chống hồ quang AFDD

AFDD (Arc Fault Detection Device) là thiết bị bảo vệ đặc biệt có khả năng phân tích dòng điện theo thời gian thực, nhận biết các dấu hiệu hồ quang và ngắt mạch tức thời trước khi sự cố phát triển thành cháy nổ.

Khi lắp AFDD vào tủ điện:

• Dù hồ quang xảy ra ở ổ cắm, mối nối hay dây ngầm, thiết bị vẫn nhận diện được
• Ngăn cháy ngay cả khi các CB/RCCB không phát hiện sự cố
• Tăng độ an toàn cho nhà ở, khách sạn, bệnh viện, nhà máy, công trình điện mặt trời

Kết luận: Chủ động bảo vệ an toàn điện từ những chi tiết nhỏ nhất

Những tình huống gây hồ quang điện thường xuất phát từ các thói quen nhỏ hoặc sai sót trong thi công. Việc chủ động lắp đặt thiết bị AFDD sẽ giúp hệ thống điện của bạn luôn được giám sát và bảo vệ chủ động 24/7.

 Liên hệ ngay để được tư vấn giải pháp AFDD ABB chính hãng phù hợp với công trình của bạn!

Hotline: 096 264 25 64 – 0978 752 888
Website: https://thietbidienthuysi.com